Άμεση ή Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία;

 Του Δημοσθένη Κυριαζή

Στο ανωτέρω θεμελιώδες ερώτημα έχουν δοθεί απαντήσεις, ακριβέστερα έχουν κατατεθεί απόψεις, από πολλούς· φιλόσοφους, επιστήμονες της νομικής, της πολιτικής, της κοινωνιολογίας, ακόμη και από απλούς πολίτες. Παρά την πληθώρα όμως των απόψεων, ο πολίτης πολύ δύσκολα μπορεί να έχει μια σαφή και στέρεα απάντηση. Οι απαντήσεις είναι αντιφατικές και οι περισσότερες δεν...


στηρίζονται στη λογική των φυσικών νόμων, αλλά στηρίζονται κυρίως στο κύρος και στην αξιοπιστία αυτού που διατυπώνει την άποψη.

Αφορμή για την ενασχόληση με αυτό το θέμα ενός πολίτη, του οποίου οι γνώσεις και εμπειρίες του δεν ανήκουν στις «αρμόδιες επιστήμες», αλλά στις θετικές και στην τεχνολογία, ήταν ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Πόλις. Είναι το βιβλίο του καθηγητού του Συνταγματικού Δικαίου Νίκου Αλιβιζάτου με τίτλο: «ΠΟΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ;»

Στο βιβλίο αυτό διατυπώνεται η άποψη ότι: (1) Η λειτουργία πολιτεύματος Άμεσης Δημοκρατίας, ακόμη και με τη συνδρομή της ψηφιακής τεχνολογίας, αποτελεί ουτοπία και (2) Το μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, σε σύγκριση με όλα τα άλλα πολιτεύματα, βρίσκεται στη διαβούλευση για την επίτευξη συμβιβασμών και την εξεύρεση λύσεων με τη μεγαλύτερη δυνατή αποδοχή (σελίδες 105-107).

Όπως είναι γνωστό, υψηλού κύρους φιλόσοφοι και στοχαστές, όπως ο Θουκυδίδης[i], ο Κορνήλιος Καστοριάδης[ii] και η Jacqueline De Romilly[iii], έχουν εκφράσει εντελώς αντίθετες απόψεις από αυτές που προαναφέρθηκαν. Οι στοχαστές αυτοί θεωρούν ότι η Άμεση Δημοκρατία είναι και σκόπιμη και αναγκαία και εφικτή· ότι είναι το πολίτευμα που θα λυτρώσει τον άνθρωπο από τη σημερινή κρίση.

Παρά το υψηλό και αναμφισβήτητο κύρος αυτών των στοχαστών, δεν θα επικαλεσθούμε τις απόψεις τους για να σχολιάσουμε τα προαναφερθέντα δύο συμπεράσματα του βιβλίου, αλλά θα καταθέσουμε απόψεις οι οποίες βασίζονται στην κοινή λογική και στις ταπεινές γνώσεις και εμπειρίες μας από τον τομέα των θετικών επιστημών και της ψηφιακής τεχνολογίας. Αυτές οι απόψεις έχουν ως ακολούθως:

1.Για την άποψη του ουτοπικού πολιτεύματος

Βασική προϋπόθεση λειτουργίας του πολιτεύματος της Άμεσης Δημοκρατίας είναι η ύπαρξη καλών συνθηκών επικοινωνίας των πολιτών ώστε να διασφαλίζεται αποδεκτή ευχέρεια και χαμηλό κόστος πραγματοποιήσεως των βασικών λειτουργιών αυτής. Δηλαδή της αμφιενεργής (interactive) ενημέρωσης, της διαβούλευσης και της ψηφοφορίας των πολιτών. Ακόμη είναι γνωστό ότι στα 4.000 χρόνια της γνωστής ιστορίας του ανθρώπου η πραγματοποίηση των προαναφερθεισών λειτουργιών απαιτούσε την παρουσία των πολιτών σε «κοινό τόπο και χρόνο»· απαιτούσε την παρουσία των πολιτών στην Πνύκα την ίδια μέρα και ώρα. Αυτή όμως η απαίτηση, για ευνόητους λόγους, μειώνει την ευχέρεια και αυξάνει το άμεσο και έμμεσο κόστος πραγματοποιήσεως αμεσοδημοκρατικών θεσμών.

Στα μικρά κράτη – πόλεις της αρχαίας Ελλάδα η ευχέρεια και το κόστος επικοινωνίας των πολιτών έχουν τις βέλτιστες τιμές εξ’ αιτίας της μικρής έκτασης και πληθυσμού τους, με αποτέλεσμα οι αμεσοδημοκρατικοί θεσμοί να έχουν λειτουργική και οικονομική εφικτότητα. Αντίθετα στα κράτη μεγάλης έκτασης και πληθυσμού, όπως τα σημερινά, η λειτουργία Άμεσης Δημοκρατίας ήταν πρακτικά αδύνατη, ήταν στην πράξη ουτοπική.

Τα ανωτέρω εξηγούν γιατί η Άμεση, η Αληθινή Δημοκρατία λειτούργησε μόνο στα μικρά κράτη της αρχαίας Ελλάδας. Όταν τα κράτη αυτά πέθαναν, πέθανε και η Δημοκρατία και αντί αυτής δημιουργήθηκαν πολιτεύματα «σαν τη δημοκρατία» προσαρμοσμένα στις επικοινωνιακές δυνατότητες, αλλά και στα συμφέροντα του κατεστημένου της κάθε μορφής εξουσίας· πολιτικής, οικονομικής, πνευματικής.

Σήμερα όμως, χάρη στην Ψηφιακή Τεχνολογία, «όλος ο Κόσμος έγινε ένα Χωριό» και οι λειτουργικές και οικονομικές δυσχέρειες που καθιστούσαν ουτοπική την Άμεση Δημοκρατία έχουν αντιμετωπισθεί με τρόπο φανταστικά πιο εύκολο και οικονομικό από αυτόν των κρατών – πόλεων.

Στις θετικές επιστήμες και στην τεχνολογία, οι δυσχέρειες μετάβασης από μια Α κατάσταση σε μια άλλη Β, (όπως από την Αντιπροσωπευτική στην Άμεση Δημοκρατία), θεωρούνται όχι απλά δικαιολογημένες αλλά σαν το σημαντικότερο και το δυσκολότερο μέρος του όλου προβλήματος [iv]. Στην πολιτική και νομική όμως επιστήμη οι δυσχέρειες αυτές αντιμετωπίζονται περισσότερο σαν παράπλευρο ανασταλτικό πρόβλημα, παρά σαν το σημαντικό μέρος του προβλήματος.

Στην ανωτέρω λογική, οι επιφυλάξεις για την ικανότητα και την αξιοπιστία της τεχνολογίας στη λειτουργία αμεσοδημοκρατικών θεσμών, αν και αναμενόμενες, είναι και λανθασμένες και αντιφατικές. Είναι λανθασμένες γιατί η χρήση της τεχνολογίας σε τόσους και τόσους τομείς ( εκπαίδευση, διοίκηση, δημόσια και εθνική ασφάλεια, οικονομία, υγεία,… ) υπερέβη, ή έστω υπερέβη σε αποδεκτό ποσοστό, τις μεταβατικές δυσχέρειες και δημιούργησε φανταστικές βελτιώσεις. Είναι αντιφατικές γιατί ενώ εμπιστευόμαστε την ψηφιακή τεχνολογία στους τομείς που προαναφέρθηκαν, έχουμε αντιρρήσεις και επιφυλάξεις για την χρήση της στην πραγματοποίηση σχετικά απλούστερων λειτουργιών, όπως αυτών της αμφιενεργής ενημέρωσης, της διαβούλευσης και δημοψηφισμάτων. Η εξοικείωση των πολιτών στην ψηφιακή υποβολή των φορολογικών τους δηλώσεων και την ψηφιακή διαχείριση των οικονομικών τους θεμάτων, είναι όντως ευκολότερη ή δυσκολότερη από την εξοικείωση τους με τις προαναφερθείσες αμεσοδημοκρατικές λειτουργίες;

Το γεγονός ότι πολιτικοί, πνευματικοί ηγέτες και πολίτες εμπιστεύονται την τεχνολογία στους τομείς που προαναφέρθηκαν, αλλά όχι στον τομέα άσκησης της εξουσίας από το Σύνολο[v] των πολιτών, είναι αντιφατικό και παράλογο. Είναι αντιφατικό και παράλογο γιατί η τεχνολογία ήδη χρησιμοποιείται στην άσκηση της εξουσίας, μόνο που δεν χρησιμοποιείται από τους ίδιους τους πολίτες, αλλά από τους αντιπροσώπους τους.

Αυτή η διακριτική εμπιστοσύνη είναι άραγε προϊόν του ορθολογισμού ή της ιδιοτέλειας των ανθρώπων της πολιτικής, οικονομικής και πνευματικής εξουσίας;

2.Για την άποψη ότι μόνο στην Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία, διασφαλίζεται διαβούλευση, συμβιβασμός και εξεύρεση λύσεων με τη μεγαλύτερη δυνατή αποδοχή.

Στο πολίτευμα της Άμεσης Δημοκρατίας οι μείζονες αποφάσεις λαμβάνονται από το Σύνολο των πολιτών, ενώ οι ελάσσονες, που επάγονται και περιορίζονται από τις μείζονες, από τους άρχοντες. Η εξεύρεση συνεπώς «λύσεων με τη μεγαλύτερη δυνατή αποδοχή», αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό, αποτελεί το θεμέλιο, της Άμεσης Δημοκρατίας. Αντίθετα στο πολίτευμα της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, όπου οι μείζονες και ελάσσονες αποφάσεις λαμβάνονται από κάποια υποσύνολα των πολιτών (αντιπροσώπους, ειδήμονες, δυναμικές μειοψηφίες), οι αποφάσεις/ λύσεις έχουν μικρότερη και μονίμως αμφισβητούμενη αποδοχή, σε σύγκριση με αυτήν της Άμεσης Δημοκρατίας. Στην αντιπροσωπευτική Δημοκρατία συστηματικά και μονότονα, η μεν πλειοψηφία ισχυρίζεται ότι αυτή εκφράζει τη βούληση των πολιτών ενώ η μειοψηφία ισχυρίζεται το αντίθετο.

Το ανωτέρω γεγονός είναι συμβατό με τις αρχές των θετικών επιστημών - Στατιστικής, Στατιστικής και Κβαντικής Μηχανικής – σύμφωνα με τις οποίες η αξιοπιστία του Συνόλου είναι ασυγκρίτως μεγαλύτερη από εκείνη του υποσυνόλου· του οιοδήποτε υποσυνόλου. Η αποδοχή των λύσεων στην Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία είναι νομοτελειακά μικρότερη από αυτήν της Άμεσης. Το ίδιο ισχύει με την αξιοπιστία για τη βούληση των πολιτών που προκύπτει: από δημοσκόπηση (από μικρό υποσύνολο/δείγμα) και από εκλογές(από το σύνολο των πολιτών).

Η άποψη συνεπώς ότι, « η επίτευξη συμβιβασμών για την εξεύρεση λύσεων με τη μεγαλύτερη δυνατή αποδοχή αποτελεί το πλεονέκτημα της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας», είναι αντίθετη με τη λογική των φυσικών νόμων, αλλά και με όσα γνωρίζουν και καθημερινά βιώνουν οι πολίτες.

Το πλεονέκτημα της Άμεσης Δημοκρατίας.

Το μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα της Άμεσης Δημοκρατίας σε σχέση με την Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία και κάθε άλλο πολίτευμα, βρίσκεται στη συμβατότητα που έχει με τους Φυσικούς Νόμους: (1)Του αμεταβίβαστου της εξουσίας και ελευθερίας του ατόμου και (2) Της Εντροπίας.

(1)Το αμεταβίβαστο της εξουσίας. Η ισχύς του κάθε ανθρώπου να λαμβάνει και να πραγματοποιεί λογικές αποφάσεις, ονομάζεται εξουσία ή ελευθερία του ατόμου. Η ισχύς αυτή, όπως και η μυϊκή και η πνευματική ισχύς, δεν μπορεί να μεταβιβαστεί σε τρίτους, με εντολές ανθρωπίνων νόμων, οικειοθελώς, ή βιαίως. Αυτό γίνεται γιατί η εξουσία του ατόμου είναι αποτέλεσμα φυσικών και όχι ανθρώπινων νόμων· είναι δώρο της φύσεως και όχι δώρο φωτισμένων ηγετών. Η Αντιπροσώπευση συνεπώς, ως ασύμβατη με αυτή τη νομοτέλεια[vi] συνιστά παράβαση Φυσικού Νόμου. Οι παραβάσεις όμως Φυσικών Νόμων δεν παραγράφονται από ανθρωπίνους νόμους, αλλά πάντα τιμωρούνται. Οι Φυσικοί Νόμοι πάντοτε υπερισχύουν των ανθρωπίνων.

(2)Η Εντροπία των κοινωνικών /πολιτικών συστημάτων. Σε όλα τα συστήματα – φυσικά, θερμοδυναμικά, πληροφοριακά, κοινωνικά – ισχύει ο Νόμος της Εντροπίας. Σύμφωνα με το νόμο αυτό κοινή μοίρα όλων των συστημάτων είναι η αύξηση της Εντροπίας τους, που σημαίνει «αύξηση της αταξίας». Νομοτελειακό αποτέλεσμα της αύξησης της εντροπίας είναι η μείωση της αποτελεσματικότητας και αύξηση της αποδόμησης των συστημάτων. Ότι δηλαδή συμβαίνει σήμερα στο πολιτικό/κοινωνικό σύστημα της Χώρας μας. Είναι σημαντικό να διευκρινισθεί ότι στα κοινωνικά συστήματα τάξη είναι η παραμονή της εξουσίας (της ισχύος), εκεί που η Φύση τη δώρισε, ενώ αταξία το αντίθετο· η συγκέντρωση της δηλαδή σε κάποιους λίγους· στο βασιλιά, στο μονάρχη, στον αντιπρόσωπο.

Από τα λίγα αυτά στοιχεία προκύπτει ότι η Άμεση Δημοκρατία αποτελεί το πολίτευμα της Χαμηλής Εντροπίας. Περισσότερα στοιχεία για την εντροπία των συστημάτων υπάρχουν στο http://www.dd-democracy.gr/article.asp?Id=67

Συμπέρασμα

Η Άμεση Δημοκρατία είναι το βέλτιστο πολίτευμα συγκρινόμενο με όλα τα άλλα πολιτεύματα γιατί: (1) Έχει τη μεγαλύτερη συμβατότητα με τους Φυσικούς Νόμους, (2) Έχει τη μεγαλύτερη δυνατή αποδοχή των αποφάσεων/ λύσεων και (3)Διασφαλίζει την άσκηση των πολιτών στο να λαμβάνουν λογικές αποφάσεις σε θέματα που αφορούν το Σύνολο των πολιτών· διασφαλίζει το μετασχηματισμό των ανθρώπων σε πολίτες με εξουσία και ευθύνη· διασφαλίζει αυτό που οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν Παιδεία.

Πηγή:  dd-democracy.gr